“Petrolün 100 doların üzerine çıkması zor”

OPEC’in bu nedenle üretimi kısmak yerine pazar payını korumayı seçtiğini belirten Öğütçü, yıl sonuna kadar 60-70 doların görülebileceğini belirtti.

Röportaj: Perihan ÇAKIROĞLU

Ener­ji, hem dün­ya hem Tür­ki­ye eko­no­mi­si­nin baş gün­dem mad­de­le­rin­den bi­ri­si. Üre­ti­ci ile tü­ke­ti­ci ko­nu­mun­da­ki ül­ke­ler ara­sın­da sü­re­ge­len pa­zar­lık­lar ve tar­tış­ma­lar da hiç bit­mi­yor. Ener­ji­nin her da­lı, ya­tı­rım ve je­opo­li­tik et­ki­le­riy­le her gün ha­ya­tın bir par­ça­sı olu­yor. Bu haf­ta­ki söy­le­şi ko­nu­ğu­muz olan Meh­met Öğüt­çü ile A’­dan Z’­ye ener­ji­yi ko­nuş­tuk. Ulus­la­ra­ra­sı ener­ji plat­form­la­rın­da önem­li bir isim olan Öğüt­çü, ge­rek ana­liz­le­riy­le ge­rek Tür­ki­ye ile il­gi­li ko­nu­lar­da­ki de­ğer­len­dir­me­le­riy­le biz­le­re ışık tut­tu.

HAYATI A’DAN Z’YE ENERJİ

Ha­len mer­ke­zi Lon­dra­’da­ki ener­ji ve do­ğal kay­nak­lar üze­ri­ne stra­te­jik ya­tı­rım hiz­met­le­ri sağ­la­yan Glo­bal Re­so­ur­ces Part­ners­hip Gru­bu Baş­ka­nı olan Öğüt­çü, ay­nı za­man­da  Brük­se­l’­de­ki hü­kü­met­le­ra­ra­sı ener­ji teş­ki­la­tı Energy Char­te­r’­ın Or­ta­do­ğu ve As­ya böl­ge­le­rin­den so­rum­lu “Ö­zel El­çi­si­”Ay­rı­ca The Bosp­ho­rus Energy Clu­b’­in de ku­ru­cu baş­ka­nı. Öğüt­çü, ay­nı za­man­da Har­vard, Lon­don Scho­ol of Eco­no­mics, Dun­de­e Üni­ver­si­te­si ve Pe­kin Üni­ver­si­te­si­’n­de ener­ji je­opo­li­ti­ği, re­ka­bet gü­cü ve kal­kın­ma için ya­tı­rım ders­le­ri ve­ri­yor.

TAŞLAR YERİNDEN OYNADI

Meh­met Bey, şu sı­ra­lar dün­ya pet­rol pi­ya­sa­sın­da ne­ler olu­yor? Fi­yat­lar uzun sü­re düş­tü, şim­di de çı­kış­ta…

Bi­li­yor­su­nuz, ener­ji ya­şa­mı­mı­zın atar­da­ma­rı; on­suz çark­lar dön­mü­yor. Ener­ji­nin ‘yu­mu­şak ka­rın’ ol­du­ğu ül­ke­le­rin eko­no­mi, dış po­li­ti­ka, gü­ven­lik ve ya­tı­rım ka­rar­la­rı bir­bi­rin­den ba­ğım­sız alı­na­mı­yor. Ba­kın, dün­ya ener­ji pi­ya­sa­sın­da da­ha ön­ce “gö­rül­me­di­k” öl­çü­de taş­lar ye­rin­den oy­na­dı; oyun, oyun­cu­lar ve oyu­nun ku­ral­la­rı de­ğiş­ti.

ABD, BİR NUMARA OLDU

Bu çal­kan­tı­lar, en çok han­gi dev­let­le­re ya­rı­yor?

ABD, Rus­ya ile Suu­di Ara­bis­ta­n’­ı do­ğal­gaz ve pet­rol­de taht­tan in­dir­di. Ener­ji ba­ğım­sız­lı­ğı­na yak­la­şı­yor. Ta­lep ve arz ha­ri­ta­la­rı ye­ni­den çi­zi­li­yor. Pet­rol fi­yat­la­rın­da­ki aşı­rı dü­şü­şün as­lın­da Rus­ya­’nın ve İra­n’­ın bur­nu­nu sürt­mek, Ku­zey Ame­ri­ka­’da­ki ka­ya­ ga­zı ve ka­ya­ pet­ro­lü­nü eko­no­mik ol­mak­tan çı­ka­ra­rak re­ka­bet avan­ta­jı ka­zan­mak ve ben­ze­ri ne­den­le­re da­yan­dı­ğı­nı ile­ri sü­ren­ler az de­ğil. Bel­ki bir öl­çü­de bun­la­rın da ro­lü var­dır; ama asıl se­bep dün­ya pet­rol ar­zın­da ya­şa­nan pat­la­ma. Bir yan­dan ye­ni üre­tim böl­ge­le­ri dev­re­ye gi­rer­ken Çin, Hin­dis­tan da­hil bü­yük tü­ke­ti­ci ül­ke­ler­de de ta­le­bin azal­ma­sı, hat­ta tah­ri­ba­tı, ile kar­şı kar­şı­ya­yız.

YATIRIMDA SIKINTI OLUR

Siz­ce pet­rol fi­yat­la­rı dü­şer mi, çı­kar mı?

Pi­ya­sa­dan ha­tı­rı sa­yı­lır mik­tar­da pet­rol çe­kil­mez­se (ki bu ko­nu­da göz­ler S. Ara­bis­tan üze­ri­ne ki­lit­li) gö­rü­nür ge­le­cek­te, ge­çen yaz ay­la­rın­da gör­dü­ğü­müz va­ril ba­şı­na 100 do­lar üze­ri­ni bir da­ha ya­ka­la­mak çok zor. Da­ha dev­re­ye gir­me­miş mu­az­zam pet­rol kay­nak­la­rı var. OPEC ül­ke­le­ri­nin üre­ti­mi kıs­mak­tan­sa pa­zar pa­yı­nı mu­ha­fa­za et­me­yi seç­tik­le­ri­ni gö­rü­yo­ruz.

Ay­rı­ca fi­yat­lar ya­tı­rım­cı­la­rın ra­hat his­se­de­cek­le­ri se­vi­ye­de (70-90 do­lar) sey­ret­mez­se ge­le­ce­ğe dö­nük arz ya­tı­rım­la­rı da cid­di ke­sin­ti­ye uğ­rar.  Fi­yat­lar tek­rar ku­zey is­ti­ka­me­tin­de oy­na­ma­ya baş­la­dı. Be­nim tah­mi­nim bu yıl so­nu­na ka­dar 60-70 do­lar ci­va­rı­na eri­şe­bi­lir.

TÜRKİYE, BÖLGENİN VE BATI’NIN ‘PROBLEMLİ ÇOCUĞU’NA DÖNÜŞTÜ

Enerjiden başka konulara geçersek Türkiye sizce nereye koşuyor?

Genel seçimler, Türk siyasi tarihinde en önemli dönüm noktalarından birisi olma potansiyelini taşıyor. 7 Haziran’a kilitlendi tüm takvimler, beyinler, kararlar, senaryolar.

Seçimlerden sonra Anayasa’yı değiştirmeyi başarabilecek miyiz?

Bu sorunun cevabı gibi seçim sonrasında neler olacağını kestirmek kolay değil. Mesela, AKP içinde yeni kuşak liderlik mümkün mü, Kürtler siyasi eşiğin altında kalırsa ne olur, muhalefet bu defa inandırıcı bir ekip ve program sunabilecek mi, kırılgan ekonomi yeni bir darboğaza girer mi, dış politikada “değerli yalnızlık” nasıl aşılır, “Cemaat ile savaş” kabak tadı verdi mi yoksa aynı tempoda devam edecek mi, 2 milyonu aşkın Suriyeli mültecinin akıbeti ne olacak ve benzeri onlarca soru kafaları meşgul ediyor.

MODEL ÜLKE GÖSTERİLİYORDU

Türkiye, geçmişte daha mı iyiydi?

Geçmişte zayıf koalisyon hükümetleri döneminde gerçekten çok zaman ve enerjikaybettik. Ciddi projeler başlatılamadı.  2011’e kadar yurtdışından bakıldığında sürekli büyüme kaydeden, içeride reform sürecini başarıyla yürüten, iş yapılabilecek bir liderlik kadrosuna sahip, Arap dünyasında model ülke gösterilen bir Türkiye vardı.

Son dört yılda süreç tersine döndü. Şimdi de sarkacın öbür ucuna doğru salınıyoruz. Bölgenin ve Batı’nın “problemli çocuğu”na dönüştü Türkiye. Ne ülke içinde kavga edilmeyen bir kesim kaldı, ne komşularımızla ne de Batı ile. Her cephede, çoğu zaman boşuna, savaşıyoruz. Ve kazanç hanemizde fazla siyasi, ekonomik ve askeri yarar da görünmüyor.

TÜRK AKIMI İÇİN ACELE EDİLMELİ

Rus­ya ile Tür­ki­ye ikin­ci ‘Ma­vi Akım’ı, ya­ni Türk Akı­mı pro­je­si ger­çek­ten ha­ya­ta ge­çi­ri­le­bi­lir mi?

Rus­ya­’nın Uk­ray­na yü­zün­den AB ve ABD ile sert­le­şen ilişkileri nedeniyle, o ülkeyle it­ti­fak gö­rün­tü­sün­den ka­çı­nıl­ma­sı la­zım. Bi­zim ace­le­miz yok.

İNDİRİM ALINMALI

Özel­lik­le fi­yat ko­nu­sun­da ha­tı­rı sa­yı­lır bir in­di­rim el­de edil­me­den ha­re­ke­te ge­çil­me­si doğ­ru ol­maz. Ay­rı­ca, ila­ve 50 mil­yar met­re­küp­lük Rus ga­zı­nın ha­len ya­pı­mı sür­mek­te olan Gü­ney Gaz Ko­ri­do­ru­’nu olum­suz et­ki­le­me­si ih­ti­mal dı­şı de­ğil­dir.

25 MİLYAR DOLARLIK ENERJİ FONU KURULMALI

Ener­ji­de ya­tı­rım­la­ra ayı­ra­cak ye­te­rin­ce pa­ra var mı?

10 yıl için­de 120 mil­yar do­lar­lık ye­ni ya­tı­rım ya­pıl­ma­sı ge­re­ki­yor. Bu hu­sus­ta­ki açı­ğı ka­pat­mak ve ulus­la­ra­ra­sı pi­ya­sa­lar­dan el­ve­riş­li ser­ma­ye çe­ke­bil­mek için baş­lan­gıç­ta 5 mil­yar, za­man­la ba­şa­rı­sı­nı gös­ter­dik­çe 25 mil­yar do­la­ra doğ­ru çı­ka­bi­le­cek “Tür­ki­ye Ener­ji Fo­nu­” oluş­tu­rul­ma­sı­nı öne­ri­yo­ruz.

Fo­nun be­lir­li aşa­ma­la­ra ay­rıl­ma­sı­nın ya­nı ­sı­ra, sı­fır­dan baş­la­nan ve sür­mek­te olan pro­je­ler için “ye­ni­le­ne­bi­lir ener­ji­”, “e­ner­ji ta­sar­ru­fu­”, “pet­rol ve do­ğal­ga­z”, “ener­ji tek­no­lo­ji­si ge­liş­tir­me­” ve ben­ze­ri fark­lı fon­lar oluşturulması da dü­şü­nü­le­bi­lir.

KRİZDEN FIRSAT ÇIKARMALIYIZ

Pet­rol fi­ya­tı­nın düş­me­siy­le Tür­ki­ye­’de ca­ri açık da dü­şü­yor. Ama bir yan­dan da Rus­ya’nın Uk­ray­na kri­zi ve ABD ile AB ta­ra­fın­dan uy­gu­la­nan yap­tı­rım­lar ih­ra­ca­tı­mı­zın azal­ma­sı­na yol açı­yor. Aca­ba, Tür­ki­ye bu du­rum­da ne yap­ma­lı?

Pet­rol fi­yat­la­rı­nın çok oy­nak ol­ma­sı Tür­ki­ye gi­bi ül­ke­ler için iyi de­ğil. Zi­ra hem he­sap­la­rı al­tüst edi­yor hem eko­no­mik is­tik­ra­rı. Ay­rı­ca, ih­ra­cat pi­ya­sa­la­rı da

olum­suz et­ki­le­ni­yor­lar. Ni­te­kim, Tür­ki­ye­’de fi­yat po­li­ti­ka­sı­nı bü­yük öl­çü­de ağır ver­gi­ler be­lir­li­yor; bir de sü­rat­li iniş çı­kış­la­rı he­men ay­nı öl­çü­de yan­sıt­ma­ya­rak tü­ke­ti­ci dav­ra­nı­şı kon­trol edi­le­bi­li­yor. Bu­na kar­şın kriz dö­ne­mi ay­nı za­man­da fır­sat­la­rı da için­de ba­rın­dı­rı­yor.

Stok­la­rı­mı­zı İE­A’­nın ön­gör­dü­ğü 90 gü­nün üze­ri­ne çı­kart­mak, bu­gün­kü fi­yat­lar­dan ge­le­ce­ğe dö­nük is­kon­to­lu alım­lar yap­mak, de­ğer dü­şen ulus­la­ra­ra­sı pet­rol şir­ket­le­ri­ni, var­lık­la­rı­nı sa­tın al­mak su­re­tiy­le fi­yat­la­rın yük­se­le­ce­ği dö­ne­me ha­zır­lan­mak müm­kün.